چه کارهایی بعد از فوت میت ، بر بازماندگان واجب است؟
یکی از سؤالات متداول برای بازماندگان پس از فوت عزیزانشان این است که چه اعمالی به جز تشریفات کفن و دفن می توانند یا می بایست انجام دهند تا روح عزیزشان در آرامش قرار بگیرد و سختی کمتری در عالم برزخ داشته باشد.
میت از زمان احضار روح و ورود به عالم برزخ حتی اگر انسان بسیار خوبی هم باشد سختی ها و ناراحتی های بسیاری را متحمل می شود؛ در بسیاری از روایات ائمه معصومین (ع) عذاب قبر و احوال انسان ها را عالم برزخ بسیار هولناک توصیف شده است.
بازماندگانی که دل در گرو میت دارند و می خواهند سکرات موت را برای میت آسان تر کنند و روح عزیزشان را در آرامش قرار دهند می بایست در حد توان این اعمال را انجام دهند؛ کوچک ترین اقدام ما مانند قرائت یک فاتحه تأثیر به سزایی در احوال عزیزمان دارد و هر چه این اعمال را کامل تر انجام دهیم قطعاً شرایط میت خیلی متفاوت و بهتر خواهد شد و سبب عاقب بخیری بازماندگان نیز می شود. در بسیاری از روایات اشاره شده است که خیرات فرزندان برای والدین از دنیا رفته مانند احسان در زندگی آن ها راهگشای بسیاری از مشکلات مادی و معنوی فرزندان می شود.
- ادای واجبات
تا صحبت از اعمال بازماندگان به میان می آید ذهن افراد به سمت خیرات و صدقه و کارهای مستحبی سوق پیدا می کند؛ اگرچه این اعمال بسیار مورد تأکید قرار گرفته است و کمک به سزایی به بهبود احوال میت می کنند ولی تا زمانی که واجبات میت ادا نشده باشد بهتر است ابتدا همّ و غمّ بازماندگان بر اجرای واجبات او باشد و پس از آن به مستحبات بپردازند. مانند اینکه مشکلات اصلی و عذاب های بزرگ تر میت را رها کنیم و به حل مشکلات جزئی او بپردازیم. با اینکه انجام مستحبات بسیار پسندیده است توصیه می شود بعد از انجام واجبات و رفع حقوق الهی و حق الناس به سراغ مستحبات برویم.
- نماز و روزه قضا
نمازها و روزه های قضای میت که به هر دلیلی از او فوت شده است واجب است توسط پسر بزرگ تر او به جا آورده شود ولی سایر بازماندگان با اینکه وظیفه شرعی ندارند بلکه جهت بهبود احوال میت وظیفه اخلاقی خود بدانند و اگر به هر دلیلی پسر بزرگ تر این اعمال را انجام نداد با کمک یکدیگر این بار بزرگ را از دوش میت بردارند.
این امر آنقدر مورد تأکید خداوند است که در شرع آمده است اگر بازماندگان توان به جا آوردن نماز و روزه قضای میت را ندارند، می توانند شخصی مورد اطمینانی را اجیر نمایند تا به نیابت از میت اعمال را به جا آورد که به این موضوع عبادت استیجاری گفته می شود. این اجازه و توصیه بیانگر شدت اهمیت به جا آوردن اعمال قضا شده پس از فوت میت می باشد که به هر نحوی می بایست به صورت تبرعی یا با صرف هزینه این کار را انجام داد تا این بار بزرگ از دوش میت در عالم برزخ برداشته شود.
- پرداخت دیون شرعی
اگر میت دیون شرعی بر عهده دارد مانند خمس، زکات، کفاره و … بازماندگان می بایست نسبت به پرداخت این دیون الهی از اموال میت یا از اموال خود اقدام کنند تا حقوق الهی بر عهده میت بر طرف شود. صدقه و پرداخت های مالی مستحبی هرگز جایگزینی برای دیون شرعی میت نمی باشد و ابتدا دیون الهی باید تسویه شود و پس از آن برای بهبود شرایط میت می توان نسبت به پرداخت صدقات و تبرعات اقدام کرد که کار بسیار پسندیده ای می باشد.
- پرداخت حق الناس یا رد مظالم
اگر میت حق الناس و دیون مادی از مردم بر عهده دارد باید نسبت به پرداخت آن به طور فوری اقدام نمود؛ زیرا همانطور که در معارف دینی آمده است حق الناس حتی در مورد شهداء در راه خدا هم قابل بخشش نمی باشد و باید رضایت شخص مورد نظر جلب شود.
اگر در وصیت میت به حق الناسی اشاره شده است یا بازماندگان می دانند اموالی از شخص خاصی بر عهده میت است باید نسبت به رضایت گرفتن و چرداخت دیون اقدام کنند و اگر صاحب دین را نمی شناسند یا به او دسترسی ندارند و نمی توانند او را پیدا کنند باید رد مظالم بدهند.
منظور از رد مظالم، حقوق الناس قطعي يا احتمالي است که انسان، صاحب آن را دقيقا نمي شناسد يا اگر مي شناسد امکان رساندن مال به او وجود ندارد و حتي به آشنايان و وارثان شرعي او نيز دسترسي ندارد که آن را به مرجع تقليد مي دهد.
- اعمال مستحب
پس از ادای واجبات نوبت به مستحبات می رسد که کمک حال بزرگی برای میت به شمار می روند. از آنجا که مستحبات و خیرات و مبرات دایره بسیار گسترده ای دارند که می توانیم آن ها را در حد توان انجام دهیم و باید حواسمان باشد که مشغولیت های روزمره ما را از انجام کارهای حتی کوچک به یاد عزیزانمان غافل نکند و این امور استمرار داشته باشد.
برخی از اعمال مستحبی که می توانیم برای درگذشتگانمان انجام دهیم به شرح ذیل می باشد:
قرائت انواع قرآن، ادعیه، زیارات، فاتحه و …
انواع صدقات و کمک به نیازمندان
وقف اموال به نیت میت
اطعام مؤمنین و نیازمندان
اقامه مجالس اهل بیت (ع) به خصوص مجالس روضه و عزاداری
انجام خیرات و اهدای کمک هزینه های فرهنگی و آموزشی
ذبح قربانی
کمک به درمان نیازمندان
هدیه ثواب اعمال نیک روزانه به اموات
و بسیاری از اعمال مستحبی که می توان ثواب آن ها را به عزیزانمان که دستشان از این دنیا کوتاه است بدهیم و سبب شادی روح آن ها شویم.
