برای تنظیم وصیت نامه، حتماً به یک عالم دینی که به مسائل وصیت آشنایی کامل داشته باشد و در صورت امکان به دفتر مراجع تقلید مراجعه فرمایید. زیرا وصیت، احکام و مسائل ویژه ای دارد که بدون مراجعه به عالم دینی روشن نمی شود، امروزه در موارد فراوانی مشاهده می شود که به دلیل اشکالات و یا ابهامات در وصیت نامه، عمل به آن با مشکل روبرو شده و گاهی موجب اختلاف شدید میان وارثان گردیده است. همچنین متن وصیت نامه باید بدون ابهام و گویا باشد. ابهام در وصیت نامه مشکلات بسیاری به وجود می آورد که گاهی فقط از راه مصالحه میان وارثان قابل حل است و همین مسأله سبب درگیری میان وارثان می گردد. همچنین در عمل به وصیت نامه دیگران پس از مرگ آنان از مراجعه به عالم دینی کوتاهی نفرمایید.
مشاوره و راهنمایی نوشتن وصیت نامه
وصیت کردن بر کسی که به دیگران بدهکار است یا امانتی از مردم پیش او می باشد و یا واجباتی مانند نماز، روزه، حج و کفارات برعهده دارد واجب است.
نداشتن وصیت نامه، گاهی سبب از بین رفتن حقوق خود، و یا بازماندگان و یا طلبکاران می شود. این که معلوم نباشد انسان به چه افرادی بدهکار و از چه افرادی طلب کار است. یا چه مقدار نماز و روزه قضا دارد و یا حج خانه خدا به گردن او می باشد یا نه، شایسته یک مسلمان نیست، داشتن وصیت نامه کار آسان و بدون هزینه ای است که بسیاری از مشکلات را برطرف می کند.
در موارد فراوانی نداشتن وصیت نامه یا مبهم بودن آن موجب اختلاف و حتی گاهی درگیری های شدید میان وارثان می شود. امروزه شاهد پرونده های زیادی در دادگاه ها در این زمینه هستیم که متأسفانه گاهی حتی میان برادران و خواهران در چگونگی تقسیم ارث پدر یا مادر درگیری شده است. بنابر این، با نوشتن وصیت نامه از این گونه مشکلات جلوگیری کنیم.
کسی را که برای اجرای وصیت خود معین می کنیم باید مورد وثوق و اطمینان کامل باشد.
از مهم ترین آثار نوشتن وصیت این است که: کسی که نماز و روزه او قضا شده، اگر وصیت کند برای او نایب بگیرند، وارثان مکلف به گرفتن نایب خواهند بود. اما اگر وصیت نکند، به نظر مشهور مراجع تقلید، وارثان حتی اگر از موضوع آگاه باشند در این زمینه تکلیفی ندارند. مگر پسر بزرگ البته بعضی از مراجع تقلید در بعضی موارد، نه که همه موارد بر پسر بزرگ تر قضاء نماز و روزه پدر را واجب می دانند و به نظر بعضی از مراجع تقلید، نماز و روزه مادر هم بر پسر بزرگترواجب است. یادآور می شود: وصیت به قضاء نماز و روزه مسئولیت ما را در قیامت بر نمی دارد، زیرا چه بسا به وصیت ما عمل نشود، بنابراین تا می توانیم خودمان قضاء نماز و روزه خود را بجا آوریم.
در فاصله های کوتاه، مثلا چند ماه یک بار وصیت نامه را مورد مطالعه قرار دهید تا اگر مواردی از آن نیاز به اصلاح و یا تغییر داشت، این کار انجام پذیرد و در صورتی که اقدام به تغییر وصیت نامه کردید در وصیت نامه جدید بنویسید که تمام وصیتها قبل از این تاریخ باطل می باشد.
جهت مشاوره در زمینه ی نوشتن وصیت نامه با شماه زیر تماس بگیرید
09199897089
بهتر است همان گونه که امیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه، فرموده است: خودمان وصی خود باشیم و آنچه از کارهای خیر که دوست داریم بعد از ما برای ما انجام دهند خودمان در زمان حیات انجام دهیم.(نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 254)
انسان تا زنده است می تواند هر گونه تصرفی در دارایی خود انجام دهد و به هر کس هر مقدار که می خواهد. ببخشد، اما نسبت به بعد از مرگ خود فقط به چگونگی هزینه کردن یک سوم از دارایی خود پس از مرگ اختیار دارد و بیش از آن از اختیار او بیرون است.
چگونگی تقسیم ارث میان وارثان به گونه ای است که خداوند معین فرموده است. بنابراین نمی توان اضافه بر وصیت به یک سوم وصیت کرد که مثلاً ارث پسر و دختر در دو سوم باقی مانده یکسان باشد، و یا بیش از آن چه خداوند معین فرموده است به یکی از وارثان پرداخت شود. بنابراین اگر مثلاً یکی از فرزندان ما، خدمت بیشتری به ما کرده است. نمی توانیم وصیت کنیم او بیشتر از آنچه خداوند معین فرموده است از دو سوم باقی مانده ارث ببرد. مگر آنکه همه وارثان بالغ و رشید بوده و به این گونه تقسیم و یا بخشی از آن در زمان حیات یا بعد از مرگ وصیت کننده راضی باشند و اجازه دهند، و اگر بعضی از وارثان اضافه بر ثلث را اجازه دهند و بعضی اجازه ندهند، وصیت به بیش از ثلث نسبت به سهم اجازه دهندگان نافذ و نسبت به دیگران باطل خواهد بود.
محروم کردن برخی از ورثه از ارث معنا ندارد و بی تأثیر است. بنابراین، اگر از یکی از ورثه ناراضی هستیم نمی توانیم او را از ارث محروم کنیم یا وصیت کنیم به او ارث کمتری بدهند. البته بعضی از مراجع تقلید می فرمایند: اگر میت به محروم کردن بعضی از ورثه وصیت کند، و وصیت به ثلث هم نداشته باشد، ثلث مال او به دیگر ورثه پرداخت خواهد شد و به کسانی که وصیت کرده است تا از ارث محروم باشند از ثلث چیزی داده نمی شود.
بهتر است در وصیت به یک سوم یعنی « ثلث » عین مخصوصی از دارایی را تعیین کنیم تا به اندازه یک سوم از همان عین برداشته شود. مثلا قید کنیم که از خانه یا مغازه یا پولهای نقد، یک سوم برداشته شود. زیرا وصیت به یک سوم از همه دارایی برای وارثان موجب زحمت خواهد بود. چون در این صورت یک سوم به طور مشاع در همه دارایی خواهد بود و جدا ساختن آن باید با رضایت همه شرکاء صورت گیرد.
وصیت به پرداخت مبلغی از ثلث برای خویشاوندانی که وارث نیستند مانند نوادگانی که پدر یا مادرشان از دنیا رفته است و یا وصیت به مبلغی غیر از سهم ارث برای پدر و مادر مستحب است و در قرآن کریم و روایات تأکید فراوانی به آن شده است.
در سوره بقره می خوانیم:
بر شما مقرر شده هنگامی که مرگ یکی از شما فرا رسد، اگر چیز ارزشمندی (مالی) از خود به جای گذارده، برای پدر و مادر و خویشاوندان، به طور شایسته وصیت کند؛ این وظیفه ای است بر پرهیزکاران.(سوره بقره، آیه 180)
تغییر وصیت تا آخرین لحظه حیات امکان پذیر است. بنابراین هر گاه انسان بخواهد وصیت خود را تغییر دهد و به شکل دیگری وصیت کند. ممکن است و در صورتی که از وصیت گذشته خود برگردد. آن وصیت باطل می شود و باید به وصیت جدید عمل کرد.
مردی که از دنیا می رود به طور طبیعی مطابق قوانین دینی، پدر او یعنی پدر بزرگ پدری فرزندان صغیرش قیم و سرپرست آنان خواهد بود، و همین طور پدر پدر بزرگ، اما اگر آنها در قید حیات نباشند در صورتی که سرپرستی برای فرزندان صغیر خود تعیین نکنیم تعیین سرپرست باید توسط حاکم شرع صورت پذیرد. تعیین سرپرست در صورتی که بدون سرپرست مال صغیر از بین می رود یا خودشان آسیب می بینند لازم است و در هر صورت بدون اجازه ولی شرعی کمترین تصرف در اموال میت جایز نمی باشد. البته اجازه ولی شرعی هم در کارهایی است که مصلحت صغیر در آن باشد. لازم به یادآوری است سرپرستی فرزندان صغیر به مادر تعلق نمی گیرد مگر این که پدر او را تعیین کند.
فرزندانی نیاز به قیم و سرپرست دارند که بالغ و رشید نباشند.
قبل از هرگونه تصرف در اموال میت باید بدهی های او مانند هزینه حج واجب، خمس، زکات، مظالم عباد که به صورت حتمی و قطعی بر عهده میت بوده است پرداخت نمود. اما در مورد مظالم عباد احتیاطی، وصیت به پرداخت از ثلث لازم است، هم چنین بدهکاری به افراد مانند مهریه همسر و … را باید از اصل مال میت پرداخت نمود، اگرچه میت به هیچ کدام وصیت نکرده باشد.
مظالم عباد: بدهی هایی است که طلبکاران آن را نمی شناسیم و قابل شناسایی نیستند. در این صورت این بدهی ها را باید به دفتر مرجع تقلید میت بدهیم تا به نیت طلب کاران به فقرا داده شود.
در ضمن تمام بدهی های مدت دار انسان پس از مرگ به روز شده و باید فوراً پس از مرگ توسط وارثان از اموال او پرداخت شود. پس از پرداخت این حقوق و بدهی ها اگر از مال میّت چیزی اضافه آمد چنانچه در مورد ثلث اموالش وصیت کرده باشد باید به وصیت او عمل کرد و پس از آن بقیه اموال به وارثان تعلق دارد.
به عبارت دیگر تقسیم دارایی های کسی که از دنیا می رود به این شکل است:
مرحله اول: پرداخت بدهی های میّت چه دیون شرعی مانند: خمس، زکات، مظالم عبادی که حتماً بر عهده وی بوده است و چه بدهی های او به مردم و این موارد باید از اصل مال میّت برداشته شود، هر چند تمام ثروت او را در بر گیرد و حتی اگر در این موارد وصیتی نکرده باشد. همچنین وصیت های مالی مثل حج که بر او واجب شده است باید از اصل مال برداشته شود، پرداخت مهر همسر نیز از اصل مال میّت و در همین مرحله است.
در مرحله دوم اگر وصیت کرده است مثلاً مسجدی بسازند و یا به نیازمندان کمک شود این گونه موارد از ثلث میّت پرداخت می شود و ما اگر از ثلث بیشتر شود مشروط به اجازه وارثان است و اگر آنها اجازه ندادند وصیت به بیشتر از ثلث باطل است. همچنین وصیت به نماز و روزه از ثلث و به مقدار ثلث انجام می شود.
پس از این دو مرحله، دو سوم باقی مانده از اموال میّت میان وارثان به همان صورتی که در احکام ارث آمده است تقسیم می شود.
اگر برخی از وارثان میّت، حاضر به پرداخت دیون میّت نباشند، و وصی هم نتواند به وظیفه خود در پرداخت دیون عمل کند. هر کس که به او ارث می رسد باید از ارث خود همه دیون او را بپردازد.
جهت مشاوره در زمینه ی نوشتن وصیت نامه با شماه زیر تماس بگیرید
09199897089
به فتوای بیشتر مراجع تقلید، ارث زن از شوهر با داشتن اولاد (چه از این زن با از زن دیگر) یک هشتم از اموال شوهر (غیر از زمین) می باشد و وارثان برای تقسیم ارث می توانند خانه مسکونی را تصرف و به فروش برسانند و گاهی با تقسیم خانه مسکونی میان وارثان، همسر انسان آواره می گردد و ممکن است سهم ارث او به مقداری نباشد که بتواند خانه مسکونی آبرومندی برای خود تهیه کند و یا حتی اگر بتواند جابه جایی او از خانه و محله ای که سال ها در آن زندگی می کرده و به آن انس و علاقه پیدا کرده است برای او مشکلاتی ایجاد می کند، برای حل این مشکل راهی وجود دارد که وارثان نیز ضرری نمی بینند.
جمعی از بزرگان دینی از این راه حل استفاده نموده اند. از جمله امام خمینی (رحمه الله) و آن این که: انسان می تواند در زمان حیات خود حق استفاده از خانه مسکونی خود را به همسرش تا زمان حیات همسرش واگذار کند و در نتیجه با مرگ شوهر، استفاده از خانه مسکونی همچنان در اختیار همسر خواهد بود و وارثان پیش از وفات همسر نمی توانند خانه را میان خود تقسیم کنند. به این کار در اصطلاح فقه اسلامی «عُمری» می گویند. یعنی مرد به همسرش می گوید: حق استفاده از خانه مسکونی خودم را تا زمان حیات شما به شما واگذار کردم و پس از آن همسر می گوید: پذیرفتم، البته باید خانه مسکونی را معین کند که کدام خانه است.
این نوع وصیت نیازمند شرایط خاصی است که حتماً برای آگاهی از آن باید به یک عالم دینی و در صورت امکان به دفتر مراجع تقلید مراجعه شود، لازم به یادآوری است در این صورت تا زمانی که شوهر زنده است خانه از ملک شوهر بیرون نمی رود و پس از مرگ شوهر نیز از ارث وارثان بیرون نمی رود، البته با این کار، منافع خانه به ملک همسر در می آید حتی اگر شوهر، خانه را بفروشد، خریدار خانه، منافع خانه را بعد از مرگ همسر مالک می شود. همچنین انسان می تواند حق استفاده از تمامی اثاث خانه را از همین راه به همسرش تا زمان حیات همسرش واگذار نماید، بسیار مناسب است این گونه موارد در وصیت نامه آورده شود.
انسان می تواند یک سوم اموالش را برای انجام کارهای خیر بعد ازمرگش وصیت کند. اما وصیت به یک سوم برای امور خیریه در صورتی خوب است که وارثان، نیازمند و گرفتار نباشند. اما اگر آنان نیازمندند، بهتر است به کمتر از یک سوم مثلاً یک چهارم یا یک پنجم وصیت کند و یا اصلاً وصیتی به کارهای خیر نکند. همچنین اگر وارثان نیازمند می باشند از هزینه کردن تمام دارایی خود در کارهای خیر قبل از مرگ خودداری کنیم در روایتی آمده است: یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رفت و فرزندان خردسالی از او به یادگار ماند. او در آستانه مرگ اموال خود را در راه خدا صرف کرد. به گونه ای که هیچ مال دیگری از او باقی نمانده هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله باخبر شدند فرمودند: با او چه کردید؟ گفتند: او را دفن کردیم، حضرت فرمود: اگر قبلاً آگاه شده بودم اجازه نمی دادم او را در قبرستان مسلمانان دفن کنید، چرا که فرزندان خردسال خود را رها
کرده تا از مردم گدایی کنند.(بحارالانوار، جلد103، صفحه 191)
برای جلوگیری از مشکلات قانونی بهتر است وصیت نامه خود را در دفتر اسناد رسمی به ثبت برسانیم.
بدهی به دیگران از جمله مهر همسر، اگر پول باشد و مدت زیادی گذشته باشد به فتوای بعضی از مراجع تقلید باید پرداخت آن به نرخ روز و با محاسبه تورم صورت پذیرد و یا مصالحه شود. بنابراین در این مسأله باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنیم. همچنین تاریخ بدهکار شدن خود را بنویسیم، تا در صورتی که محاسبه تورم لازم بود، فاصله زمانی معلوم باشد.
نایب گرفتن در حج واجب پس از مرگ در صورتی واجب است که حج بر انسان مستقر شده باشد، یعنی با وجود شرایط استطاعت حج را ترک کرده باشد.
سعی کنیم بدهی های خود را در زمان حیات بپردازیم و یا حداقل به مقدار بدهی ها، میراثی از خود به جا بگذاریم.
در روایتی آمده است هنگامی که از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تقاضا می شد به جنازه مسلمانی که بدهکار است نماز بخوانند، حضرت سؤال می فرمودند: آیا مالی که با آن بدهی اش را بپردازند به ارث گذاشته است؟ اگر می گفتند آری، حضرت بر جنازه او نماز می خواندند و در غیر این صورت می فرمودند: خودتان به جنازه او نماز بخوانید. (بحار الانوار، جلد27، صفحه 243)
فرق گذاشتن بین فرزندان به دلیل این که یکی پسر است و دیگری دختر، یا یکی پست و مقام دارد و دیگری ندارد. در زمان حیات و بعد از مرگ کار پسندیده ای نیست. بنابراین، در وصیت نامه برای بعضی از فرزندانمان بیش از سهم ارثی که خداوند تعیین کرده است، سهم اضافه ای وصیت نکنیم. مگر در موارد خاص، مانند این که در میان فرزندانمان یکی از آنان از نظر مالی گرفتاری بیشتری داشته باشد.
تأخیر در عمل به وصیت نامه صحیح نیست و باید بدون فوت وقت به وصیت نامه عمل شود. بهتر است در زمان عمل به وصیت نامه از نظارت یک عالم دینی که به مسائل وصیت آگاهی داشته باشد استفاده کنیم، و در صورت امکان به دفتر مراجع تقلید مراجعه کنیم.
همان گونه که در قرآن کریم سفارش شده است، برای وصیت نامه از دو شاهد عادل استفاده کنیم و اگر امروزه از وسایل جدید مانند ضبط صدا و تصویر استفاده شود بهتر است. در سوره مائده، آیه 106 می خوانیم:
ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که مرگ یکی از شما فرا رسد در موقع وصیت باید از میان شما، دو نفر عادل را به شهادت بطلبد …
بسیار مناسب است وصیت کنیم از ثلث ارث ما، مبلغی به عنوان مظالم عباد پرداخت شود. تا اگر به افرادی مدیون بوده و یا خسارتی وارد نموده و غفلت کرده و یا فراموش نموده ایم جبران شود.
وصیت به قضای نماز و روزه احتیاطی اضافه بر نماز و روزه هایی که یقین به قضا شدن آن داریم بسیار خوب است. لازم به یادآوری است: به نظر بعضی از مراجع تقلید اگر پدر یا مادر از روی نافرمانی و به پروردگار، نماز و روزه خود را ترک کرده اند. قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست. در شرح زندگانی عالم وارسته مرحوم آخوند ملا عباس تربتی آمده است که وی تمام سهم ارث خود از پدرش را برای پدر به عنوان زکات، خمس و مظالم عباد پرداخت کرد. و می فرمود: معلوم نیست پدر من حقوق شرعیه اش را کاملاً ادا کرده باشد.(کتاب فضیلت های فراموش شده، صفحه 118)
همچنین در وصیت نامه بعضی از بزرگان آمده است که چند سال نماز و روزه برای ایشان احتیاط استیجار کنند.
جهت مشاوره در زمینه ی نوشتن وصیت نامه با شماه زیر تماس بگیرید
09199897089
با توجه به این که برگزاری مجالس ترحیم مانند اول، سوم، هفتم و اطعام به مردم، نیازمند اجازه وارثان می باشد و در صورتی که بین وارثان صغیر باشد، و یا کبیری که به حد رشد نرسیده، نمی توان از سهم او برداشت، خوب است در وصیت نامه نوشته شود که هزینه این گونه مجالس و هم چنین تصرفاتی که در خانه برای این گونه مراسم می شود از ثلث محاسبه شود.
کسی که از دنیا می رود، باید خمس درآمدهای سال جاری او تا زمان وفاتش را و هر آنچه به فتوای مرجع تقلیدش خمس به آن تعلق می گیرد پرداخت کنند، یعنی مثلاً اگر سال خمس او چند ماه دیگر فرا می رسید و با زنده بودنش خمس درآمدهای خود را پرداخت می کرد حال که در میان سال از دنیا رفته است، باید خمس درآمدهای او را تا زمان وفات محاسبه و پرداخت نمود، بنابراین لازم است تاریخ سال خمسی خود را و هم چنین میزان درآمدهای خود در سال خمسی گذشته را در وصیت نامه بنویسیم تا خمس در آمدهایی که از سال خمسی گذشته تا زمان فوت به دست آمده محاسبه و پرداخت گردد. و اگر کسی هیچ گاه سال خمسی نداشته باید خمس هر آنچه به فتوای مرجع تقلیدش خمس به آن تعلق می گیرد را پرداخت نمود.
با توجه به این که انجام مستحبات در امور تجهیز میّت مانند مقدار مستحب در کفن (بیش از مقدار واجب) نیازمند اجازه وارثان می باشد و در صورتی که وارث صغیر باشد، یا کبیری که به حد رشد نرسیده نمی توان از سهم او برداشت، خوب است، انسان در وصیت نامه بنویسد مقدار مستحب کفن و مقدار مستحب در دیگر هزینه های تجهیز، از ثلث برداشته شود.
حتماً نام مرجع تقلید خود را در وصیت نامه بنویسید، زیرا فتوای مراجع تقلید، در برخی از احکام متفاوت است و اطلاع از مرجع تقلید در عمل به وصیت لازم است.
بسیار مناسب است در وصیت نامه، به مسائل دینی و اخلاقی مانند: خواندن نماز اول وقت، تلاوت قرآن، شرکت در مجالس اهل بیت علیهم السلام و برگزاری آن، رعایت دوستی و محبت میان وارثان، رعایت حجاب و امثال آن سفارش شود.
بسیار خوب است علاوه بر وصیت نامه که موارد مهم در آن نوشته می شود، دفتر مخصوصی برای ثبت بدهکاری های خود داشته باشیم، تا به محض آن که به کسی بدهکار شدیم، آن بدهکاری را در دفتر مخصوص بنویسیم. و در وصیت نامه اصلی به معتبر بودن این دفتر و عمل به آنچه در آن آمده است، سفارش شود.
وصیت نامه خود را در چند نسخه بنویسید و در اختیار چند نفر قرار دهید تا در صورت گم شدن برخی از نسخه ها مشکلی پیش نیاید.
برای گرفتن نایب در حج و یا قضای نماز و روزه باید شخص مورد اطمینان را انتخاب کرد زیرا نایب شرایط ویژه ای دارد و هر کسی نمی تواند در این امور نیابت کند. پس توصیه می شود حتماً با قیمت های نامتعارف به افراد ناشناس حتی در ظاهر متدین اعتماد نکنید و این مسائل را به مجموعه های معتبر بسپارید.
بهتر است در وصیت ها از وصیت به کارهایی که موجب زحمت بازماندگان می شود مانند انتقال جنازه به جای دیگر و یا چگونگی برگزاری مراسم و امثال آن اجتناب کنیم.
وصیت نامه را در محلی قرار دهید که به هنگام نیاز به راحتی در دسترس باشد، محل وصیت نامه را به اطلاع بستگان خود برسانید.
البته اگر با افشاء متن وصیت نامه ممکن است برخی از وارثان به مخالفت با آن بپردازند، مخصوصاً اگر آنها موافق وصیت به ثلث نیستند، بهتر است از افشاء آن خودداری شود و به ثبت در دفتر اسناد و گرفتن شهود اکتفا گردد.
با توجه به این که: امروزه بسیاری از مجالس ترحیم، همراه با یک سری تشریفات شده است بسیار مناسب است در وصیت نامه بنویسیم مجالس ترحیم ما در حد متعارف و به دور از تشریفات باشد و به جای آن به پرداخت بدهی ها و انجام کارهای خیر و مستحب توجه شود.
بعضی از مردم برای فرار از مالیات بر ارث تمام یا بخشی از دارایی خود را به صورت ظاهری و صوری به نام یکی از فرزندان خود در می آورند، اما غافل از این که گاهی این فرزند ادعا می کند که اینها به صورت واقعی به ملک او در آمده است و تمام وارثان دیگر را از ارث محروم می کند. بنابراین، انجام چنین کاری به مصلحت نمی باشد.
وظیفه ناظر بر وصیت، تابع قراری است که وصیت کننده معین می کند.
در هر موردی که مرتع تقلید شما، اهداء عضو را جایز می داند، خوب است به اهداء عضو در آن موارد وصیت کنید.
به کسی که می خواهید او را وصی خود قرار دهید، اطلاع دهید تا اگر مایل به پذیرش آن نمی باشد، از تعیین او خودداری نمایید.
