مجموعه استفتائات رد مظالم آیت الله خامنه ای
در اشیاء گمشده و مجهول المالک، آیا هزینه های یافتن مالک و نقل و انتقال اموال برای فروش و تحویل به فقیر را می توان از قیمت خود اشیاء کسر کرد؟
به طور کلی بر یابنده واجب است که کالای پیدا شده را تعریف کند و مالک آن را پیدا کند؛ ولی لازم نیست خودش مستقیماً تعریف کند بلکه می تواند شخص دیگری را به صورت مجانی و یا با اجرت اجیر کند تا تعریف کند و اجرت تعریف بر یابنده کالاست؛ مگر اینکه قصدش این باشد که آن کالا در دستش بماند و آن را برای مالکش حفظ کند که در این صورت احتیاط در مصالحه با مالک است.
حداقل میزان رد مظالم چقدر می باشد؟ و در چه صورت پرداخت رد مظالم واجب است؟
به طور کلی مظالم به بدهی هایی گفته می شود که بر عهده انسان است و صاحب آن ها را نمی‌شناسید یا به هیچ وجه به آنها ـ حتی ورثه ـ دسترسی ندارید، که در این صورت باید به اندازه حداقلی که یقین دارید همراه با تورم آن به فقیر بپردازید و اگر جنس و موجود باشد، باید عین آن را به فقیر تحویل دهید.
آیا می توانیم مواردی که نمی دانیم مظالم آن به عهده ماست یا فرد دیگر، پرداخت کنیم؟ آیا از عهده فرد دوم، ساقط می شود؟ یا هر دو باید پرداخت کنیم؟ یا نفر دوم هم باید نیت پرداخت مظالم کند؟ اگر بعد فهمیدیم یقیناً به عهده نفر دیگر بوده از عهده او ساقط شده است؟
اگر نیت کنید که مظالم خودتان باشد و اگر مظالم به عهده شما نبود، برای مظالم فرد دیگر محسوب شود، اشکال ندارد و اگر بعداً معلوم شود مظالم به عهده خودتان نبوده برای فرد دوم محسوب می شود.
آیا می توان با ردّ مظالم، فرد زندانی را آزاد کرد؟
خیر؛ تنها در صورتی که فرد مزبور خرجی سال خود و خانواده اش را مطابق با شأنش نداشته باشد و از تأمین آن عاجز باشد و فقیر محسوب شود، می توان رد مظالم را به او داد یا با اجازه او بابت آزادیش از زندان، هزینه کرد.
اگر بخواهم مظالم خود را به مسجد جمکران، عتبات عالیات یا حرم امام رضا (ع) ببرم یا به فقرای فامیل پرداخت کنم، آیا ایرادی دارد یا نیاز به اجازه است؟
مظالم باید به فقیر صدقه داده شود و پرداخت آن برای مسجد و عتبات و مانند آن کافی نیست.
حکم پیدا شدن صاحب مال، بعد از دادن رد مظالم چیست؟
در فرض سؤال اگر صاحبش به صدقه دادن راضی نشود، باید عوض آن به او داده شود.
می‌خواهم نیت کنم هر وقت صدقه ای دادم، بابت رد مظالم باشد تا اگر حقی بر گردنم هست و یادم نیست، جایگزین آن گردد. آیا چنین نیتی صحیح است؟
اگر پول را با نیت مذکور به فقیر بدهید، صحیح است.
جهت پرداخت رد مظالم اینجا کلیک کنید
اگر کسی مالی را که در مسجد جا مانده است را ببیند و آن را بردارد، اما پس از نگاه کردن، آن را سر جایش بگذارد، آیا حکم لقطه بر آن بار می شود و باید اعلان کند و ضامن است؟
اگر مال مذکور، جا مانده باشد (نه این که صاحبش آن را گم کرده باشد) حکم مجهول المالک را دارد که کسی حق برداشتن آن را ندارد، مگر این که در صورت برنداشتن، مال از بین برود و یا دزدیده شود که در این صورت می تواند آن را بردارد و در هر دو صورت اگر برداشت باید به صاحبش برساند، و اگر از پیدا کردن صاحبش مأیوس شد، باید آن را از طرف صاحبش به فقیر صدقه دهد، در غیر این صورت ضامن است.
بله اگر کسی مالش را گم کند و دیگری آن را بردارد، باید به وظیفه مال لقطه عمل کند.
چند سال قبل راهنمای تور تعدادی توریست خارجی بودم؛ پس از انجام کار و مراجعت ایشان به کشورش، متوجه شدم مبلغ ۷۵ هزار تومان متعلق به یکی از افراد گروه، نزد من مانده است. متأسفانه امکان شناسایی و پیدا کردن ایشان نیست. تکلیف چیست؟
اگر امیدی به یافتن صاحب آن ندارید، از طرف او به فقیر صدقه بدهید هر چند مطابق احتیاط مستحب، آن است که با اذن حاکم شرع باشد.
ج۱) اگر قیمت انگشتر به مقدار تقریبی دو و نیم گرم نقره یا بیشتر است، باید برای یافتن صاحب آن یک سال اعلان کنید – البته چون مسافر هستید می توانید به دیگران وکالت بدهید که این کار را از طرف شما انجام دهند -؛ و بعد از آن اگر صاحب مال پیدا نشد، می توانید برای خود بردارید به قصد این که هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهید، یا برای او نگهداری کنید که هر وقت پیدا شد به او بدهید، ولی احتیاط مستحب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهید. و اگر در بین سالی که اعلان می کنید از پیدا شدن صاحب مال ناامید شوید، احتیاط واجب است که آن را صدقه بدهید.
ج۲) اگر به وظیفه درست عمل کنید، بودن آن در جیب شما اشکالی ندارد، در هر حال در صورتی که در جیبتان باشد، نماز و وضو صحیح است.
اگر وسایل کسی در حال خسارت دیدن باشد و ما بدون اذن مالک اقدام به حفاظت و جلوگیری از خسارت کنیم، ولی اشتباهاً منتج به افزایش خسارت شود، آیا ضامن هستیم؟
موارد مختلف است، اگر مال مجهول المالکی باشد که در معرض تلف است و شما به قصد حفظ آن، اقدام کرده باشید، در صورتی که در حفظ آن کوتاهی نکرده باشید، ضامن نیستید.
آیا می توان به اعضای خانواده یا سرپرست خانواده (مثل مادر که تحت پوشش کمیته امداد است) ردّ مظالم داد؟
در فرض مذکور اگر رد مظالم برای خودتان باشد، نمی توانید به واجب النفقۀ خویش مثل فرزندان یا والدین بدهید؛ ولی دادن رد مظالم دیگران به واجب النفقه تان اگر فقیر باشند، اشکال ندارد.
سرپرست مجموعه ای علمی-پژوهشی هستم. بر اساس قانون مصوّب مجموعه، افراد حق جا گذاشتن هیچ وسیله ای را ندارند. اما گاهی برخی از وسایل شخصی جا می ماند و افراد حتی با گذشت چند سال، مراجعه نمی کنند. آیا می توان وسایل را به عنوان اشیای اعراض شده تلقی کرد تا مأموران جمع آوری زباله آنها را ببرند؟ آیا می توان به موسسات خیریّه داد و یا اشیاء را فروخت و صرف امور عام المنفعه کرد؟
اگر از قرائن و شواهد و یا بر اساس تعهد اولیه مبتنی بر قانون مصوب مجموعه، مطمئن هستید که این افراد از وسائل خود اعراض کرده و یا اجازه تصرف داده اند، مخیّرید که از آنها در مجموعه خود استفاده کنید و یا به مجموعه خیریّه دیگر بدهید؛ اما اگر نسبت به اعراض از این وسائل یا رضایت صاحبان آنها مطمئن نیستید و امیدی به پیدا کردن صاحبان آنها ندارید، باید آن اشیاء و یا قیمت آن را به فقرای متدین صدقه بدهید هرچند مطابق احتیاط، آن است که با اذن حاکم شرع باشد.
بال کبوتری چیده و کوتاه شده و قدرت پرواز کردن ندارد؛ به خاطر احتمال به خطر افتادن و یا این که طعمه حیوان نشود، او را در قفس نگهداری می کنم. برای یافتن صاحب کبوتر چه وظیفه ای دارم؟
باید از همسایه ها و خانه های نزدیک برای یافتن صاحب کبوتر (که بالش چیده شده و می دانید از دیگران است) جستجو کنید و چنانچه از پیدا کردن صاحب آن مأیوس شدید، کبوتر یا قیمت آن را از طرف صاحبش به فقیر صدقه بدهید.
در پرداخت ردّ مظالم، آیا باید مبلغ تعیین شده، به فقیر داده شود یا می‌توان اقلام مایحتاج خوراکی روزانه و وسایل مورد نیاز را تهیه کرد؟
در مورد ردّ مظالم و لقطه، باید همان مالی را که متعلق به دیگران است یا مبلغش را از طرف صاحبش به فقیر صدقه دهید و تبدیل آن به اشیاء دیگر جائز نیست، مگر این که از فقیر برای قبول صدقه و تبدیل آن به مال دیگر وکالت بگیرید.
حقّی از مدرسه حوزه علمیه بر ذمه ام است؛ اگر از معاون آموزشی یا مدیر مدرسه حلالیت بطلبم، آیا این حقّ ادا شده است و برئ الذمه می شوم؟
موارد مختلف است. به هر حال اگر معاون آموزش اختیار قانونی چنین کاری را داشته است کافی است.
اگر مبلغی به حساب واریز شود و واریز کننده هم معلوم نباشد و یا بدانیم واریز مبلغ مذکور به خاطر اشکال بانکی است، تکلیف چیست؟
موارد مختلف است؛ اگر اطمینان دارید مبلغ مذکور متعلق به شما نیست، حق استفاده از آن را ندارید و باید به صاحبش برگردانید و اگر از دسترسی به مالک مأیوس هستید از جانب او به فقیر صدقه بدهید و در صورت شک، چنانچه حسابی است که به طور معمول فقط درآمد خودتان به آن واریز می شود، مصرف کردن آن اشکال ندارد.
کارت ویژه سوار شدن اتوبوس واحد بدون علامت و نشانه پیدا کردم اگر در کف خیابان می‌ماند زیر چرخ ماشین‌ها از بین می‌رفت و غیر قابل استفاده می‌شد؛ آیا می توان از کارت مذکور استفاده کرد و پول آن را از طرف صاحب کارت صدقه داد؟
مالی که انسان پیدا می‌کند چنانچه قیمتش کمتر از دو و نیم گرم نقره باشد تملک آن در همان حال بدون تعریف و فحص از مالکش جایز است؛ و اگر قیمتش بیشتر باشد و نشانه‌ای نداشته باشد که به واسطه آن، صاحبش معلوم شود، احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش به فقیر، صدقه بدهید.
۱. مقداری بدهی بر عهده دارم که به هیچ عنوان مقدار بدهی و مالک آنها را نمی شناسم. آیا اجازه هست که به فقیر بدهم؟ تا چه مقدار می توان به فقیر داد؟
۲. مال مجهول المالکی که پیدا شده (لقطه) آیا قابل تملّک شخصی است؟
ج۱) در ردّ مظالم (هر مقدار که باشد) جایز است خودتان آن را به فقیر متدین و عفیف بدهید هر چند احتیاط مستحب آن است که از حاکم شرع اجازه بگیرید. و در فرض سوال به مقدار حداقلی که یقین دارید بدهی بر عهده شما است، صدقه دهید مثلا اگر بین ۱۰۰۰ تومان و ۲۰۰۰ تومان تردید دارید، همان مقدار کمتر، کفایت می کند.
ج۲) حکم مال پیدا شده (لقطه) با حکم مجهول المالک متفاوت است. یکی از این تفاوت ها این است که در مجهول المالک به هیچ وجه اجازه تملّک مال داده نشده اما در لقطه تحت شرایطی که در رساله بیان شده است می توان آن را تملّک کرد.
اگر شخصی به وسیله قلاب ماهی گیری، ساعتی را از درون آب پیدا کند، آیا آن ساعت حکم لقطه دارد؟
ساعت مذکور در فرض سؤال که صاحبش آن را گم کرده است، حکم لقطه را دارد.
آیا می توان ماهیانه مبلغ ۵۰ یا ۱۰۰ هزار تومان به عنوان رد مظالم جهت عمران و آبادی مناطق محروم به گروههای جهادی بدهم؟
اگر بخواهید به عنوان ردّ مظالم محسوب شود، باید پول را از طرف کسانی که به آنها بدهکار هستید و دسترسی به آنها ندارید، به فقیر صدقه بدهید.
جایگاه دار پمپ گاز هستم و گاهی اوقات مقداری پول خرد دست ما می‌ماند و شاید بعضی‌ها راضی نباشند؛ آیا این پول برای ما حلال است؟
حلال نیست، مگر این که با رضایت صاحبان پول باشد.
اگر کسی مبلغی را به صورت ربا گرفته باشد، بعد متوجه گناه خود شده و قصد باز پس دادن مبلغ اضافه را دارد ولی پیدا کردن شخص ممکن نیست و حتی جستجوی شخص، مفسده‌ای هم به دنبال دارد؛ این مبلغ اضافه دریافت را چه باید بکند؟ ضمناً به دلیل گذشت زمان مبلغ و درصد سود دریافت شده را فراموش کرده ام چه باید کرد؟
اگر از پیدا کردن طرف مقابل، مأیوس است باید به مقدار حداقلی که یقین دارد، از طرف او به فقیر صدقه بدهد و احتیاط مستحب آن است که برای پرداخت صدقه از حاکم شرع اجازه بگیرد.
کتابی که صاحب آن مشخص نیست و از رضایت یا عدم رضایت صاحب کتاب هم خبر نداریم، آیا مطالعه آن جایز است؟
موارد مختلف است. اگر کتاب غصبی یا مجهول المالک باشد، مطالعه آن جائز نیست، اما اگر صاحبش آن را گم کرده باشد، با شرایطی که در رساله حضرت امام (قدس سرّه) آمده است، می توان از آن استفاده کرد.
آیا پول ردّ مظالم را می توان جهت استفاده مردم زلزله زده ارسال کرد؟
رد مظالم باید به فقیر متدین و عفیف داده شود و نمی توان به طور مطلق برای زلزله زدگان ارسال کرد.
گاهی اوقات، مبلغی به عنوان ردّ مظالم در اختیار مدیر مدرسه قرار دارد، تا به افراد فقیر داده شود؛ آیا صِرف ادعای فقر کافی است، یا باید تحقیق و احراز فقر شود؟
اگر از ظاهر حالش گمان حاصل شود که فقیر است؛ کافی است و تحقیق لازم نیست.
در فرض سؤال اگر معلوم باشد که صاحب این وسائل از آنها اعراض کرده، برداشتن یا انتقال این وسائل اشکالی ندارد؛ در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب باید خود شخصی که این وسایل را برداشته، احکام مجهول المالک را رعایت کند، یعنی اگر امکان دسترسی به مالکش نباشد و ناامید از پیدا کردن او باشد، بنابر احتیاط واجب، همان وسائل یا قیمت آن ها را به نیت مالکش به فقیر صدقه بدهد.
آیا از اموال خودم می توانم برای پدربزرگ مرحومم به فقرا ردّ مظالم بدهم؟
اشکال ندارد.
مالی را که قیمت آن از یک درهم بیشتر بود پیدا کرده و مدتی از آن استفاده کردم؛ سپس رد مظالم دادم. آیا کفارهای بر ذمه‌ام هست؟
کفاره ندارد ولی ضامن هستید و باید اجرت المثل مدتی را که استفاده کردهاید و نیز اصل آن را به صاحبش برگردانید؛ البته چنانچه از پیدا کردن او مأیوس هستید، باید اصل – یا قیمت آن – و اجرت مذکور را از طرف او به فقیر صدقه بدهید. هرچند مطابق احتیاط مستحب، آن است که با اذن حاکم شرع باشد.
از وای فای چند نفر بدون اجازه استفاده کرده ام ولی به خاطر حفظ آبرو از جلب رضایت آنها شرم و حیا دارم. آیا می توان معادل اینترنت مصرف شده، پول آن را به فقیر بدهم؟
اگر مالکان آنها را می شناسید باید مبلغ اینترنت استفاده شده را ولو به صورت غیر مستقیم به آنها برسانید و یا اینکه رضایت آنها را بدست آورید و پرداخت صدقه از طرف آنها کفایت نمی کند؛ ضمناً اگر تصرف مزبور از روی علم و عمد صورت گرفته، معصیت بوده و توبه از آن لازم است.
سالها قبل یک جلد قرآن را بدون اجازه، از نمازخانه آموزش و پرورش منطقه دو تهران خارج کردم و بعد از مدتی به دلیل جا به جاییِ محل سکونت، در مسجدی قرار دادم. آیا دَینی بر گردنم هست؟ چه مبلغی و به کجا باید پرداخت کنم؟ آیا حتماً باید عین کتاب را به همان مکان برگردانم؟
در صورت امکان باید حتماََ همان قرآن را به همان نمازخانه برگردانید؛ اما اگر اصلاََ به آن قرآن دسترسی ندارید، مثل آن را تهیه کرده و در همان نمازخانه بگذارید.
سال گذشته ضبط ماشینم سرقت شد. از کلانتری اطلاع دادند با دستگیری تعدادی سارق، اموالی از جمله چند ضبط خریداری کرده و یک ضبط نو و جدید تحویل دادند. نکته اینجاست که اولاً بنده ضبطی غیر از ضبط خودم هر چند کم ارزش تر از آن را دریافت کردم و ثانیاً مشخص نیست از مال سارق خودم خریداری شده باشد و برایم شبهه دارد. تکلیف چیست؟
استفاده از ضبط مذکور جایز نیست و اگر از یافتن صاحب آن نا امید هستید، باید ضبط یا قمیت آن را به فقیر متدین و عفیف صدقه بدهید.
حق الزحمه تدریس ساعتی دریافت می نمایم. مبلغی حدود ۴۰۰ هزار تومان از باب احتیاط کنار گذاشته و خود را مالک آن نمی دانم؛ از طرفی به خانواده یتیم و فقیری به عنوان سرپرست، کمک می نمایم. آیا می توان پول مذکور را برای آنها هزینه کنم؟
در صورتی که واقعاً مالک پول مذکور نباشید باید آن را به همان مرکزی که به شما پرداخت کرده است برگردانید و دادن آن به خانواده یتیم و فقیر کافی نیست.
شخصی که پول یا مال دیگری را سرقت کرده و اکنون پشیمان شده و قصد جبران دارد؛ چگونه می تواند ردّ مال کند؟ آیا با شارژ سیم کارت وی کفایت می کند؟ آیا می تواند وسیله و جنسی خریداری کرده و به صاحب مال بدهد؟
در فرض سوال، چنانچه مال دزدیده شده پول نقد بوده یا چیزی است که شبیه آن در بازار نیست، باید همان مقدار پول یا قیمت جنس مزبور را به صاحبش برگرداند و تبدیل به شارژ، موجب سقوط دین نمی شود؛ بله لازم نیست هنگام برگرداندن، ماجرا را بگوید، بلکه می تواند به عنوان هدیه و عیدی به او بدهد و یا توسط شخص دیگری هر چند ناشناس آن را پرداخت کند.
مال پیدا شده را به چه نیّت می‌توان برداشت؟ آیا می‌توان سر جایش برگرداند تا شامل احکام اموال گمشده نشود؟
به طور کلی، مالی گمشده ای را که انسان پیدا می‌کند برداشتنش مکروه است و اگر آن را بردارد، احکام مال پیدا شده را باید مراعات کند و إلّا مدیون است.
آیا عین مال مجهول المالک باید به فقیر داده شود یا این که می‌توان آن مال را تملّک کرد و پول آن را به فقیر داد؟ با توجه به اینکه معمولاً فقراء، تمایل بیشتری به دریافت پول دارند؟
در مجهول المالک بعد از یأس از پیدا شدن مالک آن، می توان عین مال را تملّک کرد و قیمتش را از طرف مالک به فقیر صدقه داد.
