خمس و وجوهات شرعی چیست؟

وجوهات شرعی چیست؟

وجوهات شرعی مجموعه ای از وجوهی است که مسلمانان مکلف می بایست طبق احکام شرعی به مرجع تقلید خود یا حاکم شرع پرداخت کنند و در بعضی از موارد اجازه دارند خودشان مستقیماً به افرادی که در شریعت مشخص شده است پرداخت کنند. این وجوهات شامل خمس، زکات، کفارات، رد مظالم و… می شود. با توجه به اینکه وجوهات شرعی دامنه گسترده ای دارد و دارای احکام و فرعیات متنوع و زیادی است در این مقاله فقط به مهمترین نکات خمس می پردازیم.

خمس چیست؟

خمس در لغت به معنی یک پنجم است، و در اصطلاح یکی از واجبات مهم مالی در دین اسلام به شمار می‌رود، و عبارت است از مالی که هر فرد واجد شرایط به نسبت یک پنجم طبق ضوابط خاصی باید بپردازد. خُمس از فروع دین است و آیه ۴۱ سوره انفال و بیش از ۱۱۰ حدیث در کتابهای روایی از آن سخن گفته‌اند. خمس از موضوعات مهم فقه اسلامی و به طور خاص فقه امامیه است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که شیعیان در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند.

نیمی از خمس به سادات فقیر اختصاص دارد و نیم دیگر به عنوان سهم امام در دوران غیبت امام زمان توسط مراجع تقلید در اموری که با توجه به تاریخ زندگی اهل بیت(ع) مورد مصرف خمس تشخیص می‌دهند، هزینه می‌گردد.

خمس در هفت چیز واجب است ولی به دلیل مبتلا به بودن مورد اول فقط احکام درآمد را بیان می کنیم. هفت مورد عبارت هستند از: درآمد و منافع کسب و کار، معدن، گنج، مال حلال مخلوط به حرام، جواهراتی که با غواصی از دریا به دست می‌آید، غنایم جنگی و زمینی که کافر ذمی از مسلمانان می‌خرد.

خمس درآمد و مواردی که خمس به آن ها تعلق می گیرد

(طبق فتاوای مقام معظم رهبری^{حفظه الله})

بر هر فرد واجد شرایط واجب است خمس درآمد مازاد بر مؤونه‌ی خود را پرداخت کند.

منظور از درآمد در این جا، مال و ثروتی است که از راه فعالیتهای اقتصادی به دست می‌آید، و به اصطلاح عنوان کسب در آن دخالت دارد و فرقی بین فعالیت های کشاورزی، صنعتی، بازرگانی، سرمایه گذاری و املاک و امور خدماتی نیست.

در نتیجه مواردی که خواهد آمد شامل درآمد نمی شود و در نتیجه خمس به آن ها تعلق نمی گیرد: ارث، مهریه، هبه و هدیه، جایزه، هزینه درآمد (یعنی مخارجی که برای راه اندازی و مدیریت کسب و کار می شود)، جبران خسارت بیمه، کمک هزینه تحصیلی، قرض و مالی که خمس آن قبلاً داده شده است.

منظور از مؤونه در این جا هزینه‌ی سالانه است (نه هزینه‌ی درآمد) و عبارت است از مخارجی که فرد برای اصلاح امر معاش و معاد خود و خانواده تحت تکفل خویش مصرف می‌کند، مثل مخارج و هزینه‌های خرید کالاهای مصرفی بی دوام و با دوام، مایحتاج زندگی، خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث خانه، وسیله‌ی نقلیه، کتاب، مسافرتهای متداول، پیش پول اجاره، پرداخت بدهی، مهمانیها و غیره.

اما مواردی که خواهد آمد جزء مؤونه نیست و خمس به آن ها تعلق می گیرد: سرمایه ای که با کسب و کار به دست آمده، ابزار و آلات کار، رشد و نمو سرمایه(مانند رشد قیمت کالاها، ملک و …)، پس انداز، مطالبات کاری، طلای مسکوک و حقوق بازنشستگی.

نحوه‌ی محاسبه‌ی خمس درآمد و پرداخت آن

1. تعیین سال خمسی

افرادی که درآمد شخصی هر چند به مقدار کم داشته باشند- خواه مجرد یا متأهل- واجب است که سال خمسی داشته و درآمد سالانه‌ی خود را محاسبه نمایند تا در صورتی که چیزی از درآمد تا پایان سال باقی ماند خمس آن را بپردازند. مبدأ سال خمسی زمان دریافت اولین درآمد و یا حقوق می باشد ولی فرد می تواند خودش تاریخ سال‌خمسی ‌را به صورت قمری‌ یا شمسی انتخاب کند.

2. در سررسید سال خمسی مکلف می بایست مازاد درآمد خود را محاسبه کند؛ یعنی مؤونه و مخارجی که از درآمد آن سال هزینه کرده است را کم کند و باقیمانده درآمد که مازاد محسوب می شود را مبنای پرداخت خمس قرار دهد و خمس آن را بپردازد.
3. برای محاسبه‌ی خمس سرمایه، ابتدا هر چه کالا و پول نقد وجود دارد را در سر سال خمسی حساب، و قیمت‌گذاری کرده خمس آن را می‌پردازند، سپس در سال بعد مجموعه‌ی آن را با سرمایه‌‌ی اصلی می‌سنجند اگر چیزی اضافه بر سرمایه موجود باشد سود محسوب می‌شود و به آن خمس تعلق می‌گیرد و اگر چیزی اضافه بر سرمایه‌ی اولیه افزوده نشده باشد پرداخت خمس واجب نیست، مثلاً فردی که سرمایه‌اش نود و هشت رأس گوسفند و مقداری پول نقد بوده که خمس آنها را پرداخت کرده، اگر سر سال خمسی مجموع قیمت گوسفندهای موجود با اموال نقدی که دارد بیشتر از مجموع قیمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدی باشد که قبلاً خمس آن را پرداخته، مقدار زائد خمس دارد.
4. کسی که در صحت محاسبه خمس درآمد سالهای گذشته شک دارد به آن اعتنا نکند و پرداخت مجدد خمس بر او واجب نیست.

در مواردی که خمس بر افراد واجب است و در حال حاضر توان پرداخت آن را ندارند باید خمسی که بر عهده دارند را با ولی امر خمس یا وکیل او دستگردان کنند تا بعداً آن را به تدریج بر حسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند .

چرا سامانه خدمات دینی را انتخاب کنیم؟

1. پرداخت وجوهات شرعی به نیابت از شما و به صورت حضوری در دفاتر مراجع عظام تقلید در شهر مقدس قم انجام می شود. لازم به ذکر است این سامانه برای مصرف وجوهات اجازه شرعی دریافت نکرده است و فقط امر پرداخت به نیابت از شما انجام می گردد.
2. رسید دریافتی از دفاتر به صورت الکترونیکی برای شما ارسال می شود و در صورت تمایل نسخه فیزیکی آن به آدرس شما پست می گردد.
3. در سامانه خدمات دینی با توجه به استفاده از ابزارهای هوشمند و به روز ترین خدمات می توانید با دریافت لینک پرداخت شناسه دار پرداخت بدون سقف به صورت اینترنتی برای مبالغ بالا انجام دهید در صورتی که سقف پرداخت در مجموعه های مشابه 50 میلیون تومان می باشد.
4. با انتخاب سامانه خدمات دینی برای پرداخت وجوهات کمک به سزایی در توسعه سامانه و افزایش خدمات ما خواهید داد؛ خدماتی مانند محاسبه گر هوشمند خمس، دستگردانی و اقساط خمس، یادآور سال خمسی، تولید نرم افزار موبایلی و … .