احکام پرداخت خمس طبق فتاوای آیت الله العظمی شبیری زنجانی (حفظه الله)
موارد مصرف خمس :
خمس را باید دو قسمت کرد، یک قسمت آن سهم سادات است (8) و باید به سیّد فقیر یا سیّد یتیم یا به سیّدی که در سفر درمانده شده بدهند، سهم سیّد یتیم را با اجازه ولیّ صرف وی می‌کنند یا به ولیّ وی می‌دهند تا آن را صرف یتیم کند، سهم سادات را باید به مجتهد جامع الشّرائط داد تا به مصرف آن برساند، یا با اجازه وی، آن را به مصرفش برسانند، نصف دیگر خمس سهم امام علیه‌السلام است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشّرائط بدهند یا به مصرفی که او اجازه می‌دهد برسانند، ولی اگر انسان بخواهد سهم امام علیه‌السلام را به مجتهدی که از او تقلید نمی‌کند بدهد، در صورتی به او اذن داده می‌شود که بداند آن مجتهد، سهم امام علیه‌السلام را در مصرفی صرف می‌کند که مجتهدی که از او تقلید می‌کند جایز می‌داند.
آنچه در این مسأله گفته شد در مورد اکثر چیزهاییست که خمس در آنها واجب است، ولی در مورد مال حلال مخلوط به حرام، برای پاک شدن مال از حرام باید خمس آن را صدقه داد. مصرف خمس در مورد زمینی که کافر ذمّی از مسلمان می‌خرد، تابع ماهیت حقوقی این خمس می‌باشد که در کتب استدلالی بررسی شده است.
پرداخت خمس :
اگر خمس را به کسی بدهد که از طرف مجتهد جامع الشّرائط وکیل است، همانند آن است که خمس را به خود مجتهد جامع الشّرایط داده باشد.
اگر خمس را از خود مال ندهد بلکه پول بدهد، باید به قیمت واقعی حساب کند و نمی‌تواند مال خمس‌دار را ارزانتر از قیمت واقعی حساب کند هر چند مستحقّ به آن قیمت راضی شده باشد، پرداخت جنس دیگر (غیر از پول) به جای مالی که در آن خمس واجب شده، جایز نیست، مگر مجتهد جامع الشرایط به مصلحت دانسته اجازه دهد.
مقصود از در معرض استفاده بودن در مساله خمس
پرسش
در مساله خمس منظوراز مورد نیاز و در معرض استفاده بودن اموال که از متعلق خمس بودن استثنا شده اند چیست؟
پاسخ
هرچه که عرفاً برای گذران زندگی مورد نیاز باشد و خارج از شأن فرد نباشد، خمس ندارد. أعم از خوراک و پوشاک و مسکن و هزینه مهمانی، زیارت و غیره. برخی اموال نیز، وجودشان لازم است هرچند ممکن است اتفاقاً تا یکسال بالفعل مورد استفاده نباشند که همان در معرض استفاده بودن آنها کفایت برای عدم تعلق خمس می کند مثل لحاف و پتو و ظروف برای مهمان، و یا کتابهای مورد نیاز.
خمس پس انداز برای فرزندان
پرسش
بعضي اشخاص براي فرزندان خود حساب هاي پس انداز جهت خريد مسکن، حج يا غيره باز مي کنند و ممکن است چندين سال بگذرد، آيا به اين پولها، خمس تعلق مي گيرد يا خير؟
پاسخ
اگر چنین پس اندازی مطابق شأن پدر باشد خمس آن بر پدر لازم نیست ولی اگر تا یکسال خرج فرزند نمی شود پدر باید خمس آن را از طرف فرزند بپردازد. البته اگر تأمین نیاز لازم فرزند متوقف بر این گونه پس انداز است و از راهی دیگر نمی تواند آن را تأمین کند خمس ندارد.
شراکت با افرادی که خمس نمی پردازند
پرسش
– آيا شراکت با افرادي که مي دانيم، يا احتمال مي دهيم که وجوهات شرعيه خود را نمي پردازند، جائز است؟
پاسخ
شريک شدن با اشخاصي که احتمال مي دهيد، اهل وجوهات نيستند اشکال ندارد؛ و همچنين اگر مال شرکت را احتمال بدهيد، که متعلق خمس نيست، شرکت محکوم به صحت است؛ و اگر یقین دارید که به عین اموال شرکت خمس تعلق گرفته، نمی توانید در اموال شرکت تصرف کنید.
خمس اموال غیر قابل وصول
پرسش
بنده به یکی از دوستانم پول قرض داده‌ام. آیا اگر سر سال خمسی‌ام پول را به من پس ندهد، باید خمس مالی که به او قرض داده‌ام را بدهم؟ اگر به آن پول نیازمند شوم ولی به من پس ندهد چطور؟
پاسخ
هروقت امکان وصول داشت فورا خمس آن را بدهید.
خمس افزایش قیمت خانه
پرسش
703 – چند سال پیش همسرم مهریه ام را پرداخت کرده است و با آن خانه ای خریداری کردم و اکنون قیمت آن افزایش پیدا کرده است. آیا باید خمس آن را بپردازم؟
پاسخ
خمس ندارد. البته با فروش خانه، مقدار افزایش قیمت منهای تورم، جزء سود آن سال محسوب می شود که اگر تا یک سال خرج در مؤونه نشود باید خمس آن را بپردازید.
لوازم تزیینی منزل
پرسش
مرسوم است که در اتاق پذیرایی منزل، ظروف چینی و شیشه ای را در کمدی به عنوان تزیین قرار می دهند. آیا به این ظروف که کارکردشان تنها برای تزیین است، خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ
در صورتی که در شأن ایشان باشد، خمس ندارد.
